Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasının Firmalara Olan Etkisi: Sorunlar Ve Çözüm Önerileri
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası Nedir?
Haziran 2005’te Dünya Gümrük Örgütü Konseyi, uluslararası terörizmi caydıracak, gelir tahsilatlarını güvence altına alacak ve dünya çapında ticaretin kolaylaştırılmasını destekleyecek SAFE Küresel Ticaretin Güvenliğini Sağlamak ve Kolaylaştırmak için Standartlar Çerçevesini(SAFE Çerçeve)kabul etti. 2007 yılında, Dünya Gümrük Örgütünün amiral gemisi Gümrük-İş ortaklığı programı – Yetkili Ekonomik Operatörler(AEO)programı tanıtıldı.
SAFE Çerçevesi, küresel Gümrük topluluğunun, tedarik zinciri güvenliğine yönelik tehditlere karşı uyumlu bir yanıt olarak ortaya çıkmış ve yasal ve güvenli işletmelerin kolaylaştırılmasını desteklemiştir. Test edilmiş ve dünya çapında iyi çalışan temel standartlar öngörmektedir. Bu eşsiz uluslararası araç, daha güvenli bir dünya ticaret rejimi başlatmaya çalışmaktadır ve aynı zamanda güvene dayalı ortak bir hedefe yönelik olarak hem Gümrük hem de iş için çalışma yöntemlerine ve ortaklığa yeni bir yaklaşımı müjdelemektedir.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası hem dış ticaret erbabına hem de lojistik firmalarına gümrük işlemlerinde basitleştirme sağlayan, böylelikle zaman tasarrufu ve maliyet avantajı sağlayan bir belgedir.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasının firmalara sağladığı basitleştirmeler nelerdir?
Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerine sertifikayı alması durumunda başka herhangi bir talebe ve koşula bağlı kalınmaksızın sağlanacak basitleştirmeler;
a) Eksik beyan usulü: Sertifika sahibi kişilerce, fatura, A.TR Dolaşım Belgesi, Menşe İspat Belgeleri, Teslim şekli gereği ibrazı gereken navlun makbuzu ve sigorta poliçesi, İşlenmiş tarım ürünlerinin serbest dolaşıma sokulması halinde ibrazı gereken işlenmiş tarım ürünleri analiz sonuç raporu gibi belgelerin bir ya da daha fazlası beyannamenin tescilinden sonra temin edilmek üzere beyanda bulunulabilir.
b) Kısmi teminat uygulaması: Gümrük antrepo, gümrük kontrolü altında işleme ve geçici ithalat rejimlerine tabi tutulan eşya için teminat alınması öngörülen durumlarda, sertifika sahibi kişilerden, talep etmeleri halinde, ithalat vergilerinin yüzde onu oranında teminat alınır.
Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerinin talep etmeleri ve o uygulamaya ilişkin ilgili ek koşul veya koşulları da sağlamaları halinde sağlanacak basitleştirmeler;
a) Götürü teminat uygulaması: Götürü teminat uygulaması, eşyanın gümrük vergilerinin teminata bağlanmasını gerektiren bir gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulduğu durumlarda, bu uygulamadan yararlanacak kişi için belirlenmiş tutardaki teminatın, her işlem için ayrı ayrı teminat verilmeksizin, teminata bağlanması gereken tutardan bağımsız olarak ve herhangi bir düşüm yapılmaksızın bir yıl süreyle kullanılabilmesini ifade eder.
b) Onaylanmış ihracatçı yetkisi kapsamında;
1) A.TR Dolaşım Belgelerini Bakanlıkça yetki verilen kişi ve kuruluş tarafından düzenleme ve vize işlemi için gümrük idarelerine ibraz edilme zorunluluğu olmaksızın düzenleyebilme izni:
- Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi kişilere, başvuru yılından bir önceki takvim yılı veya başvurunun kayda alındığı ayın ilk gününden geriye dönük bir yıl içerisinde en az elli adet A.TR Dolaşım Belgesi düzenleyip vize işlemlerini tamamlamış olmaları halinde onaylanmış ihracatçı olarak basitleştirilmiş işlem kapsamında A.TR düzenleme ve vize etme izni verilebilir.
- Basitleştirilmiş işlem kapsamında A.TR Dolaşım Belgesi düzenleme ve vize etme izni verilmiş kişi, A.TR Dolaşım Belgesini Bakanlıkça yetki verilen kişi ve kuruluş tarafından düzenleme ve vize işlemi için gümrük idarelerine ibraz edilme zorunluluğu olmadan düzenleyebilir.
2) Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülke veya ülke gruplarıyla tercihli ticarette, Türkiye ile Avrupa Birliği arasında tarım ürünlerinin tercihli ticaretinde ve ülkemiz tarafından tek taraflı olarak tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi rejimi kapsamında gerçekleştirilen tercihli ticarette eşyanın kıymetine bakılmaksızın fatura beyanı veya EUR. MED fatura beyanı düzenleyebilme izni:
Sertifika sahibi kişilerin başvuru yılından bir önceki takvim yılı veya başvurunun kayda alındığı ayın ilk gününden geriye dönük bir yıl içerisinde aynı eşyanın (aynı dörtlü tarife pozisyonu altında sınıflandırılan eşyanın) en az elli adet EUR.1 veya EUR.MED Dolaşım Belgesi düzenlemiş olmaları halinde onaylanmış ihracatçı olarak Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülke veya ülke gruplarıyla tercihli ticarette, Türkiye ile Avrupa Birliği arasında tarım ürünlerinin tercihli ticaretinde ve ülkemiz tarafından tek taraflı olarak tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi rejimi kapsamında gerçekleştirilen tercihli ticarette eşyanın kıymetine bakılmaksızın eşya ve ülke/ülke grubu bazında fatura beyanı veya EUR.MED fatura beyanı düzenleyebilme izni verilebilir.
3) İhracatta yerinde gümrükleme izni: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi kişilere eşyayı ihracat gümrük müdürlüğüne sunmaksızın ihraç işlemlerini uygun bulunan tesislerde gerçekleştirmek üzere izin verilebilir.
c) İzinli gönderici yetkisi: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi kişilere eşyayı hareket gümrük müdürlüğüne sunmaksızın transit işlemlerini kendi tesislerinde gerçekleştirmek üzere izin verilebilir.
ç) İzinli alıcı yetkisi: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi kişilere eşyayı varış gümrük müdürlüğüne sunmaksızın transit işlemlerini kendi tesislerinde veya ithalatta yerinde gümrükleme izin sahibinin tesislerinde gerçekleştirmek üzere izin verilebilir
d) İthalatta yerinde gümrükleme izni: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi kişilere eşyayı ithalat gümrük müdürlüğüne sunmaksızın ithal işlemlerini uygun bulunan tesislerinde veya eşyayı taşıyan izinli alıcının uygun bulunan tesislerinde gerçekleştirmek üzere izin verilebilir.
Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerine beyanın kontrolüne ilişkin aşağıdaki kolaylaştırmalardan ayrıca bir talebe gerek kalmaksızın, yararlanma izni verilir:
a) Yeşil hat uygulaması: Eşyanın belge kontrolüne veya muayeneye tabi tutulmadığı hattı ifade eder. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahibi kişiler tarafından verilen beyanlar yapılacak risk analizi sonuçlarına göre yeşil hatta işlem görebilir. %99 ve üzeri oranda işlemler yeşil hatta gerçekleştirilir.
b) Beyannamenin belge kontrollerine tabi tutulması halinde kontrollerinin öncelikle yapılması: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahiplerine ait gümrük beyannameleri, diğer yükümlülere göre daha az belge kontrolüne tabi tutulur.
c) Beyanname kapsamı eşyanın muayeneye tabi tutulması halinde muayenenin öncelikle yapılması: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahiplerine ait gümrük beyannamesi kapsamı eşya diğer yükümlülere göre daha az muayeneye tabi tutulur.
Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerine Türkiye Gümrük Bölgesine giriş ve çıkışta aşağıdaki emniyet ve güvenlik kontrollerine ilişkin kolaylaştırmalardan, ayrıca bir talebe gerek kalmaksızın, yararlanma izni verilir:
a) Azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verme kolaylığı: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahipleri tarafından Gümrük Yönetmeliğinin 10 no.lu ekinde belirtilen azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verilebilir.
b) Özet beyana ya da özet beyan yerine geçen belgelere veya özet beyan olarak kullanılan bilgilere dayalı emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerinin azaltılması ve bu kontrollerin öncelikle yapılması:
- Sertifika sahiplerine ait ihracat veya ithalat eşyası ile eşyanın taşınmasında kullanılan sertifika sahiplerinin denetimindeki araçlar, Türkiye Gümrük Bölgesine eşya girişi ve çıkışı sırasında yapılan özet beyana dayalı emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerine sertifika sahibi olmayan kişilere ait eşya ve araçlara göre daha az tabi tutulurlar.
- Sertifika sahibince özet beyan verildiğinde, gümrük idaresi, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine varışından ya da Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkışından önce, emniyet ve güvenlik açısından yapılan risk analizi sonucunda, sevkiyatın ayrıntılı fiziki kontrol için seçilmesi halinde durumu sertifika sahibine bildirir. Bu bildirim, kontrolün gerçekleştirilmesini tehlikeye düşürecek olması halinde yapılmaz. Bununla birlikte, gümrük idarelerince eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinden ya da Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkışından önce sevkiyatın muayene veya diğer fiziki kontroller için seçildiğine dair sertifika sahibi bilgilendirilmemiş olsa bile gerek görüldüğü durumlarda muayene veya diğer fiziki kontroller yapılabilir.
- Sertifika sahibi tarafından verilen giriş veya çıkış özet beyanı ya da gümrük beyannamesi kapsamındaki sevkiyat risk analizi sonucunda emniyet ve güvenliğe dayalı ayrıntılı gümrük kontrolü için seçildiğinde, gümrük idaresi bu kontrolleri diğer yükümlülere göre öncelikli olarak yapar.
c) Sınır kapılarından öncelikli geçiş hakkı tanınması: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifika sahiplerinin denetimindeki araçlara sınır kapılarından öncelikli geçiş hakkı tanınır.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Karşılıklı Tanıma Anlaşmaları
Karşılıklı tanıma anlaşmasını tamamladığımız ülkelerle yapılacak ticarette firmalar daha az kontrole tabi olacaklar ve öncelikli kontrol gibi, taraf ülke tarafından sunulan kolaylıklardan faydalanacaklardır.
Başlıca faydalarını sıralayacak olursak;
Firmalarımız, Anlaşma yapılan ülkede yetkilendirilmiş yükümlü olarak kabul edilecek ve yetkilendirilmiş yükümlülere sağlanan ayrıcalıklardan faydalanabilecektir.
Ülkemiz firmaları karşı ülkede yerleşik yurtdışı alıcılarına eşyayı zamanında teslim edebilecektir.
Ülkemize yönelik doğrudan yabancı yatırımlar pozitif etkilenecek ve Türkiye yabancı yatırımlar için daha cazip hale gelecektir.
Ülkemiz, dış ticaretin hızlı ve kolay yapıldığı bir ülke olarak tanınacak ve ülkemiz firmaları uluslararası piyasalarda ticaret ortağı olarak daha çok tercih edilecektir,
Ülkemiz firmaları yabancı yatırımcılar tarafından iş ortaklığında tercih edilecek ve ülkemizin uluslararası rekabet gücü daha da artacaktır,
Ülkemiz dış ticaret işlemleri daha az maliyetli ve daha hızlı gerçekleştirilecek ve bu vesileyle ihracatçılarımız desteklenecektir.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Sahibi Firmalarımız böylece daha güvenilir olarak kabul edilecek ve anlaşma yapılan ülkeye gerçekleştirecekleri ticarette daha az kontrole tabi tutulma ve öncelikli kontrol kolaylıklarından faydalanabilecektir.
Sonuç olarak, ülkemiz ile anlaşma yapılan ülke arasında imzalanacak Karşılıklı Tanıma Anlaşması her iki ülkeye de karşılıklı faydalar sağlayacak olup, AEO sertifikasına sahip olan firmalarımız anlaşma yapılan ülkede güvenilir ticaret ortağı olarak kabul edilecek, firmalarımızın uluslararası alanda tanınırlığında artış yaşanacak, firmalarımız için daha ileri düzeyde iş fırsatları doğacaktır.
Ülkemizin karşılıklı tanıma anlaşmasında yol kat ettiği ülkeler
Güney Kore – 9 Haziran 2014’te anlaşma imzalandı.
Çin Halk Cumhuriyeti ile karşılıklı tanıma anlaşması müzakerelerinin teknik anlamda bitirildiği ifade ediliyor.
AB - 19 Aralık 2019 tarihinde gerçekleştirilmesi planlanan Türkiye-AB Gümrük İşbirliği Komitesi'nin 50'nci toplantısı vesilesiyle AB Makamları nezdinde gündeme getirilebileceğinin değerlendirildiği bildirilmektedir.
Dış Ticaret ve Lojistik firmalarının gümrük işlemlerinde yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri
Firmalar ithalat ve ihracat işlemlerinin gümrük idaresinde gecikmesinden dolayı zaman kaybetmekte ve bazı maliyetlere katlanmaktadır. İthalat aşamasında eşyaların geçici depolama alanlarında ve antrepolarda beklemesinden dolayı yüksek ardiye ücretleri, ithalat işlemlerinin geç tamamlanmasından dolayı demuraj ücretleri ile karşı karşıya kalmaktadır. İhracat işlemleri esnasında muayene işlemlerinin gümrük idaresinde yapılması, ihracat işlemlerinin geç tamamlanmasından dolayı muayene ücretleri, liman masrafları , tartım masrafları, elleçleme giderleri ile karşılaşmaktadır. Özellikle hafta sonu ve bayram tatillerinde bir çok sınır kapısında lojistik firmalarının tırları kilometrelerce kuyruklarda beklemekte bu da ihraç eşyasının geç teslim edilmesi, lojistik maliyetler ve siparişin geç teslimatından dolayı cezalar ve sipariş iptalleri ile ihracatçı firmalarımız için sorun teşkil etmektedir.
Ülkemizde 2019 yılı itibari ile Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasına sahip olan firma sayısı 475 olarak tanımlanmaktadır. Yaklaşık 50 firmanın başvurusunun inceleme aşamasında olduğu ifade edilmektedir. Ticaret Bakanlığı’nın hedefi 2020 yılı için 500 firma olarak belirlenmiştir. Ticaret Bakanlığı Ticaretin Kolaylaştırılması Daire Başkanı Kerem EROL İstanbul Ticaret Odası'nda Gümrük Müşavirleri Meslek Komitesi tarafından 18 Kasım 2019 Pazartesi günü düzenlenen Dijital Gümrükler Panelinde İlk 1000 ihracatçı firmanın henüz 200 kadarının YYS Belgesi aldığını bu rakamın çok düşük olduğunu, Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasının alımının artması için verilen danışmanlık hizmetlerinin artması gerektiğini, firmalar bu belgenin sağlamış olduğu avantajların anlatılması gerektiğini ifade etmiştir.
4458 Sayılı Gümrük Kanunu, Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği başta olmak üzere bir çok ikincil düzenleme ile Gümrük İdarelerindeki basitleştirmelerden, doğrudan veya ekstra bazı koşulların sağlanması durumunda, Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasına sahip olan firmaların yararlandığı açıkça görülmektedir. Lojistik firmalarının araçlarının gerek sınır noktalarında, gerekse gümrük idarelerinde bekleme sürelerinden kaynaklanan zaman kaybı ve maliyet, Dış ticaret firmalarının gümrük idarelerinde eşyaların beklemesinden doğan zaman kaybı, maliyet, siparişin gecikmesinden kaynaklanan cezalar ve sipariş iptalleri, hem Lojistik hem de Dış Ticaret firmalarının rekabetini azaltmaktadır.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sadece ülkemizde değil, yapılan karşılıklı tanıma anlaşmaları ile karşı ülkede de firmaların gümrük idarelerindeki basitleştirmelerden faydalandığı, firmayı karşı ülkeler nezninde de güvenilir kılan, zaman ve maliyet avantajı sağlayan bir belgedir. Ülkemizin dış ticaretinin arttırılması, zaman kayıplarının önlenmesi, maliyetlerin asgariye düşürülmesi ve firmalara rekabet avantajı sağlaması amacı ile firmaların Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası edinmesini kaçınılmaz kılmaktadır.